Việt Nam, với tiềm năng về khoáng sản dồi dào, đang ngày càng chú trọng đến lĩnh vực khai thác và xuất nhập khẩu kim loại hiếm. Tuy nhiên, đây là một lĩnh vực phức tạp, đòi hỏi kiến thức chuyên sâu về địa chất, công nghệ chế biến và quy định pháp luật quốc tế. Bài viết này sẽ điểm qua một số loại kim loại hiếm được khai thác và xuất nhập khẩu tại Việt Nam, góp phần làm rõ hơn bức tranh toàn cảnh về ngành công nghiệp đầy tiềm năng này.
Kim loại đất hiếm (Rare Earth Elements – REE): Đây là nhóm kim loại được nhắc đến nhiều nhất khi nói về kim loại hiếm. Việt Nam sở hữu một lượng trữ lượng REE nhất định, tuy nhiên chưa được khai thác triệt để do công nghệ và chi phí đầu tư cao. Các loại REE thường được nhập khẩu để phục vụ cho sản xuất các sản phẩm công nghệ cao như nam châm vĩnh cửu, pin năng lượng mới, thiết bị điện tử… Xuất khẩu REE chủ yếu ở dạng tinh chế, mang lại giá trị gia tăng cao hơn so với dạng quặng thô. Các hoạt động xuất nhập khẩu REE cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về bảo vệ môi trường và an ninh quốc gia.
Kim loại nhóm bạch kim (Platinum Group Metals – PGM): Nhóm kim loại này bao gồm bạch kim (Pt), palađi (Pd), rhodi (Rh), iridi (Ir), osmi (Os) và rutheni (Ru). PGM có ứng dụng rộng rãi trong ngành công nghiệp ô tô, điện tử, y tế và hóa chất. Việt Nam hiện chưa có trữ lượng PGM đáng kể, do đó hầu hết PGM đều được nhập khẩu. Việc xuất khẩu các sản phẩm sử dụng PGM, như các thiết bị điện tử và xúc tác công nghiệp, lại khá phổ biến. Tăng cường nghiên cứu và phát triển công nghệ khai thác PGM là một hướng đi cần thiết để giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu.
Kim loại quý hiếm khác: Bên cạnh REE và PGM, Việt Nam cũng tham gia xuất nhập khẩu một số kim loại quý hiếm khác như indium, gali, germanium… Những kim loại này có vai trò quan trọng trong công nghệ bán dẫn, quang điện và viễn thông. Tương tự như các nhóm kim loại trên, việc khai thác trong nước còn hạn chế, và hoạt động xuất nhập khẩu tập trung vào việc nhập khẩu nguyên liệu và xuất khẩu các sản phẩm chế tạo có giá trị cao.
Thách thức và cơ hội: Ngành xuất nhập khẩu kim loại hiếm tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức, trong đó có sự cạnh tranh gay gắt trên thị trường quốc tế, vấn đề môi trường và an ninh nguồn cung. Tuy nhiên, đây cũng là lĩnh vực chứa đựng nhiều cơ hội phát triển, đặc biệt là khi nhu cầu về kim loại hiếm ngày càng tăng cao do sự phát triển của công nghệ xanh và chuyển đổi năng lượng. Việc đầu tư vào nghiên cứu, công nghệ, và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là chìa khóa để Việt Nam tận dụng tối đa tiềm năng của ngành công nghiệp này. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp và các nhà khoa học để xây dựng một ngành công nghiệp kim loại hiếm bền vững và phát triển.